Doelen stellen - hoe doe je dat?

Van Dale

Doel (o; meervoud: doelen)
1 mikpunt
2 eindpunt van een reis
3 (sport) ruimte waarin je de bal moet zien te brengen; goal
4 datgene wat je wilt bereiken: zich iets ten doel stellen 

Jaren geleden noemde een instructeur waarbij ik een clinic volgde mijn rijden ‘kaderloos’.
En dat klopte ook. Ik had nog geen flauw idee van wat ik aan het doen was, ik deed maar wat. 
Wist nog net dat ik linksaf wilde en in draf. En daar hield het op.  

Rijden in de bak vond ik niet leuk maar saai. Ik wist totaal niet wat ‘trainen’ was en waaraan ik eigenlijk wilde werken. Ik had simpelweg geen DOEL.
Tegenwoordig vind ik rijden in de bak een stuk leuker omdat ik weet wat ik er kan doen: ik heb veel oefeningen en bagage waar ik mee aan de slag kan.
En het belangrijkst is: ik stel mezelf in mijn rijden nu veel vaker een DOEL.
Dat doel kan klein zijn of groot, met mezelf te maken hebben (werken aan mijn houding en zit), met het paard (werken aan zijn soepelheid en balans), met onze relatie (ontspannen samenwerken zonder stress en spanning), of  met alledrie.

Zelf leerde ik pas echt goed doelstellingen formuleren tijdens de lessen vakdidactiek en onderwijskunde op de opleiding tot Theaterdocent. 
Deze kennis en kunde heeft me naast het lesgeven ook in het rijden/trainen veel gebracht. 

Maar hoe doe je dat, doelen stellen?
Wat is een doel? Hoe formuleer je een doelstelling die zowel haalbaar als uitdagend is, die uitnodigt tot actie en je inspireert om aan het werk te gaan?
Met dit artikel probeer ik je een beetje op weg te helpen. 

Effect
Waarom zou je doelen moeten stellen? Wat heeft het voor nut?
Kun je niet gewoon genieten van en met je paarden en dat genoeg laten zijn?

Ja natuurlijk kan dat! Maar soms wil je iets bereiken met je paard waarbij een goede doelstelling een heel handig hulpmiddel kan zijn.
Maar ook het paard doet er toe: in elk doel dat je stelt, zou de ontspanning en het plezier van het paard net zo’n grote plek moeten hebben als jouw wensen en doelen.

Ook recreatiepaarden en hebben baat bij een goede training om ze fysiek sterk en gezond te houden zodat ze lang met plezier hun werk kunnen blijven doen. Dat hoeft niet moeilijk of ingewikkeld te zijn, dat kan ook tijdens een lekkere buitenrit. 
Een goed geformuleerde doelstelling kan je dan helpen:

Je wordt gemotiveerder, je krijgt meer zelfdiscipline waardoor je uiteindelijk dus beter presteert. 
Het hoeft helemaal geen ingewikkeld of groots ‘doelenplan’ te worden: kleine, simpele doelen helpen je al een heel eind op weg.

Lange en korte termijndoelen
Misschien wil je over een jaar meedoen aan een kleine wedstrijd, dan is dat je doel op lange termijn.
Of misschien wil je over aan jaar met je paard alleen buiten kunnen rijden en wil je paard nu nog niet alleen het erf af. 
Dat is een heel realistisch doel, maar ook iets dat je al snel uit het oog verliest omdat het zo ver weg is en nog niet echt specifiek. 
Om dat te voorkomen kun je jezelf, naast je lange termijndoel, kleinere doelen stellen die je uit kunt voeren op korte termijn.

Als je over een jaar alleen buiten wilt rijden, kun je stappen verzinnen die nodig zijn om daar te komen. Van die stappen maak je vervolgens weer een doelstelling. 
Bijvoorbeeld dat je in dat jaar een X aantal lessen gaat nemen een goede instructeur die ervaring heeft met jouw specifieke doel en wensen. Of dat je in dat jaar een aantal buitenritten maakt met mensen die je vertrouwt waarbij je steeds oefent met bijvoorbeeld een stukje voorop rijden. 
Ook kun je jezelf voor iedere week of iedere training een klein doel stellen.
Zo zorg je dat je altijd actief bezig blijft met je doel. 

Feedback
Soms verlies je je doel uit het oog, zeker als het een lange termijndoel is. 
Met behulp van feedback kun je blijven controleren of je wel vooruitgang boekt richting je doel (of dat je wellicht je doel moet bijstellen) 

Er zijn een aantal goede manieren om jezelf van feedback te voorzien:
-          Je kunt jezelf opnemen op video. Je ziet jezelf terug, je kunt jezelf checken op houding/zit en hulpgeving, maar je krijgt ook nog beter zicht op wat je paard van jullie samenwerking vindt: is je paard ontspannen en vrolijk terwijl jullie samenwerken aan jullie ‘doel’?
-          Je kunt feedback  vragen van een instructeur. Zorg er in dat geval voor dat je instructeur goed op de hoogte is van waar jij aan wilt werken en blijf checken of de losse oefeningen/opdrachten bijdragen aan jouw wens. Als het goed is let je instructeur ook op de samenwerking tussen jou en je paard en streeft naar een ontspannen samenwerking met plezier voor beiden.
-          Een andere leuke en handige manier om jezelf van feedback te voorzien is het bijhouden van een logboek. Door op te schrijven wat je gedaan hebt en wat er goed ging (en wat niet), kun je later heel overzichtelijk teruglezen wat je getraind hebt. Soms gaan de dingen in je training ineens heel goed. Het is fijn om dan terug te kunnen lezen wat je precies deed waardoor het zo goed ging. Op die manier kun je makkelijker terug naar dat goede gevoel. Daarnaast kan het bijhouden van een logboek je helpen uit een trainingsdip te komen. Vaak zijn we zo bezig met wat we nog niet kunnen, dat we vergeten van hoever we gekomen zijn en wat je al geleerd hebt. Door terug te lezen in je logboek realiseer je je weer dat je al heel veel hebt bereikt.
-          Ook wanneer je een les of clinic volgt met je paard kun je de ‘aha-momenten’ bijhouden in een schriftje om ze later thuis in alle rust nog eens door te lezen en dat wat je geleerd hebt echt te ‘verankeren’.

Doelstellingen formuleren met de SMART-methode
Een doel stellen, oke. Maar hoe doe je dat dan? 
Niet alle doelstellingen zijn namelijk even goed bruikbaar. 
Een handige tool om je te helpen doelen stellen is de SMART-methode. 
Deze methode komt uit het bedrijfsleven maar kan jou als ruiter ook helpen om een goede, bruikbare doelstelling te formuleren. 
SMART staat voor:
Specifiek
Meetbaar
Acceptabel
Realistisch
Tijdsgebonden


Een SMART-doelstelling is richtinggevend: het geeft aan wat je wilt bereiken en het stuurt je gedrag. 
Het maakt je bewust van waar je nu bent en waar je naartoe wilt. 
In een SMART-doelstelling wordt aangegeven welke resultaten wanneer moeten worden bereikt, waardoor je zelf het overzicht behoudt en de weg naar je uiteindelijk doel helder wordt. 
Door je doel SMART te formuleren is de kans groter dat er in de praktijk iets van terecht komt en je je doel uiteindelijk behaalt. 

Specifiek
Wanneer je als doelstelling formuleert ‘Ik wil een ontspannen buitenrit maken’ of ‘Ik wil meedoen aan een wedstrijd’ is dat vaak alleen maar de wens om de huidige situatie (niet alleen op buitenrit kunnen) te veranderen. Een echte doelstelling moet dan nog worden bedacht. 

Maak je doel dus specifiek. Dat wil zeggen dat de doelstelling een controleerbaar/meetbaar resultaat moet hebben, zodat je ook daadwerkelijk achteraf kunt checken of je doel wel of niet behaald is. 
Je moet duidelijk het verband kunnen zien tussen je doelstelling en de activiteiten (stappen) die er vervolgens van jou en je paard gevraagd worden. 
Hoe preciezer je doel geformuleerd is, hoe makkelijker het zal zijn om er in de praktijk invulling aan te geven. 

Meetbaar
Het begrip ‘meetbaar’ geeft antwoord op de vraag in welke mate het doel op een bepaald moment bereikt is. Wat is er als het af is? En hoe kunnen we dat meten?
Een SMART-doelstelling moet je kunnen zien, horen, proeven, ruiken of voelen. 
In het geval van de doelstelling ‘Ik wil volgend jaar 4.000 euro meer verdienen’ is het meetbare aspect natuurlijk heel duidelijk. 
Wanneer het om paardrijden en trainen gaat is het wat lastiger om er daadwerkelijk een meetbaar aspect bij te betrekken. Wanneer je wedstrijden rijdt, zullen de punten op je protocol aanwijzen of je in je training op de goede weg zit (en dus je doel steeds dichterbij komt)
Rijd je geen wedstrijden, dan ben jij (eventueel samen met je instructeur) de enige die weet hoe je je resultaten meet en wanneer je training effectief is en naar je doel toe werkt.  
Jij blijft checken of je in je training vooruit gaat. Je kunt jezelf steeds afvragen: gaat deze oefening beter dan een week geleden? Kom ik dichterbij mijn gestelde doel?
Als je doelstelling is ‘Over een maand kunnen ik en mijn paard de oefening ‘schouderbinnenwaarts’ in stap rijden op de helft van de lange zijde, linksom en rechtsom’, dan is dat aan het eind heel goed te meten, mits je weet hoe een goede schouderbinnenwaarts eruitziet en aanvoelt. 
Het is dus handig om vooraf te bedenken HOE je je behaalde doel gaat ‘meten’. 
Ga je af op je eigen gevoel, laat je je instructeur of een jury je resultaten checken, of neem je jezelf op op video om je resultaten te controleren?

Actiegericht 
De ‘A’ staat voor “Activerend” of “Actiegericht”: de doelstelling moet uitnodigen tot actie en energie losmaken. De doelstelling moet positief geformuleerd zijn. Er moet een actieplan uit spreken. 
Je moet eigenlijk meteen zin krijgen om naar je paard te fietsen en lekker met hem aan de slag te gaan.
De doelstelling ‘Ik wil mijn paard leren springen’  nodigt bijvoorbeeld niet uit tot actie en handelen en is slechts een wens.  
Maar: ‘Vandaag ga ik samen met mijn paard 4 balkjes draven en een klein sprongetje maken’ nodigt al meer uit tot actie. 

Realistisch
‘Realistisch’ gaat over de haalbaarheid van je doel. 
Een SMART-doelstelling moet zowel uitdagend als realistisch zijn. Je wilt iets kunnen wat je nog niet kunt, maar het  is wel de bedoeling dat het binnen je mogelijkheden ligt. 
Met een IJslander als doel hebben 1.50 meter te springen is een mooie droom, maar redelijk onhaalbaar. 

Voordat je aan de slag gaat met je doelstelling is het noodzakelijk om te bedenken waar je nu staat. 
Als je doel is om over een week in je eentje een buitenrit maken terwijl je paard nu nog niet alleen het erf af komt, dan is dat natuurlijk niet realistisch. 
Door goed te beseffen waar je nu staat en wat je kwaliteiten en werkpunten zijn, zorg je dat je doelstelling zowel uitdagend als realistisch is.

Tijdsgebonden
Een SMART-doelstelling is tijdgebonden. Het heeft een duidelijk begin- en eindpunt.
Dat eindpunt kan over een week zijn, over een maand, of over een jaar.
Het stellen van een tijdsdoel heeft als effect dat je minder snel geneigd bent om de dingen uit te stellen. Daarnaast nodigt het uit tot actie, je wilt je doel immers halen. 
Ook zorgt het ervoor dat je makkelijk kan toetsen of je gestelde doel ook daadwerkelijk op dat moment behaald is. 

Overige tips
Zorg er bij het stellen van een doel voor dat je praat in zekerheden: ‘ik wil’ drukt alleen maar een wens uit en nodigt niet uit tot actie. ‘Ik ga’, ‘ik zal’ of  ‘ik kan’ is al beter. 
Formuleer je doelen positief: ‘Over drie maanden rijd ik ontspannen een buitenrit’ is iets heel anders dan ‘over drie maanden rijd ik een buitenrit zonder dat mijn paard staakt, steigert of ervandoor gaat’. 
Door je doelen positief te formuleren creëer je een duidelijk beeld van wat je WEL wilt in plaats van wat je NIET wilt. Formuleer niet teveel: de kans is groot dat je teveel druk op jezelf legt en dat er niets van je doel terecht komt.Formuleer je doel kort en krachtig, zonder ellenlange bijzinnen. Hoe helderder het doel, hoe makkelijker het is om er ook iets mee te doen. 

Slechte voorbeelden:
-          ik wil kunnen springen
-          ik wil wedstrijden rijden
-          ik wil rijden met verzameling
-          Over drie maanden kan ik een buitenrit maken (wel tijdgebonden, niet specifiek)
-          Over twee weken zit ik volledig ontspannen op mijn paard. (niet realistisch/niet specifiek genoeg) 

Goede voorbeelden:
-          Over drie weken kan ik met mijn paard met behoud van ontspanning in een rustig groepje een korte buitenrit maken in stap en draf.
-          Binnen drie trainingen kan ik met mijn paard – met behoud van controle en gehoorzaamheid – een aantal balkjes draven en een klein sprongetje nemen vanuit draf.
-          Aan het eind van deze clinic kan ik met mijn paard in stap ontspannen een hindernisparcours afleggen terwijl ik erop zit.
-          Over drie dagen kunnen ik en mijn paard in stap een schouderbinnenwaarts rijden op de helft van de lange zijde, linksom en rechtsom.
-          Aan het eind van het cursusweekend zit ik 5 minuten fysiek EN mentaal ontspannen op mijn paard in stap terwijl mijn paard geleid wordt door een begeleider.

Dromen – doelen
Realiseer je dat het hebben van een heldere doelstelling je heel goed kan helpen in de training van je paard.Maar uiteindelijk hebben we het natuurlijk wel over levende dieren en veranderende omstandigheden waardoor de dingen anders kunnen lopen dan je had gedacht.
Ook ligt het gevaar van ‘pushen’ op de loer: doordat jij jezelf een doel hebt gesteld kun je je paard zomaar overvragen en dat is natuurlijk niet de bedoeling. Houd altijd in de gaten dat jullie beider plezier en ontspanning voorop staat.
Doelen zijn er om een richting aan te geven, maar je kunt ze natuurlijk altijd bijstellen als blijkt dat jij en je paard ergens toch niet aan toe zijn of meer tijd nodig hebben.

Blijf dus vooral genieten van de onverwachtse, kleine momentjes samen met je paard! 

“A goal is not always meant to be reached, it often serves simply as something to aim at.” ~ Bruce Lee

 ********* 

Dit artikel is (in bewerkte vorm) verschenen in het blad de Vrijruiter, blad van de NVVR
en in het blad IJslandse Paarden van het NSIJP.